Τα οφέλη τόσο για τον ασθενή όσο και για τα συστήματα υγείας μέσα από την χρήση βιοδεικτών, ως εργαλείο για την εξατομικευμένη θεραπεία πραγματεύεται αυτή η συνεδρία μέσα από το παράδειγμα του καρκίνου του πνεύμονα, περιγράφοντας ταυτόχρονα τον τρόπο και το πεδίο εφαρμογής της μεθόδου στην Ελλάδα σήμερα.
Με την έναρξη της συνεδρίας ο πρόεδρος κ. Γιάννης Μούντζιος, ΜD, MSc, PhD, Medical Oncologist, 2nd Oncology Department and Clinical Trials Unit, Henry Dunant Hospital Center, ONCOLIFE Institute founder εξήγησε την έννοια των βιοδεικτών για την ογκολογία. Πρόκειται για δείκτες, είπε, που μας καθοδηγούν στο να καταλήξουμε αν μία συγκεκριμένη θεραπεία μπορεί να έχει αποτέλεσμα στον καρκίνο που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, και σημείωσε ότι στη συγκεκριμένη συνεδρία θα χρησιμοποιηθεί το παράδειγμα του καρκίνου του πνεύμονα.
Υπήρξε από πάντα η επιθυμία του κλινικού να μπορεί να προβλέψει την φυσική εξέλιξη μίας νόσου, την ανταπόκριση του ασθενούς και το όφελος ή μη μιας θεραπείας και ακόμη, αν η θεραπεία μπορεί να είναι επιζήμια για τον ασθενή, είπε ο κ. Μούντζιος. Οι βιολογικοί δείκτες μας δίνουν σήμερα αυτή τη δυνατότητα.
Σε ό,τι αφορά την κλινική πράξη της χρήσης του βιοδείκτη στην ογκολογία, ο κ. Μούντζιος ανέφερε ότι ξεκινάμε από μια ιατρική απεικόνιση του όγκου, προχωράμε στη βιοψία στο εργαστήριο, τη μορφολογική διάγνωση για τον τύπο του καρκίνου του πνεύμονα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Αφού έχουμε την ιστολογική διάγνωση με τη βοήθεια της μοριακής βιολογίας ή της μοριακής ιστοπαθολογίας, ανιχνεύουμε μια γενετική μεταλλαγή εντός του όγκου, μετάλλαξη ή γενετική ενίσχυση, που λειτουργεί ως βιοδείκτης και είναι σημαντική για την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό του καρκινικού κυττάρου. Στο επόμενο βήμα, ο κλινικός μπορεί να επιλέξει μία μοριακή θεραπεία κατάλληλη για την περίπτωση (π.χ. μία από του στόματος αγωγή, πολύ πιο βολική για τον ασθενή).
Μετά την εισαγωγή στο θέμα της συνεδρίας, ο κ. Μούντζιος έδωσε το λόγο στον κ. Περικλή Γιόβα, Ιατρικό Διευθυντή στην Amgen Hellas, για να παραθέσει απτά παραδείγματα της χρήσης των βιοδεικτών στη διαγνωστική διερεύνηση και τη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα. Ο κ. Γιόβας ξεκίνησε την ομιλία του περιγράφοντας την πορεία της ιατρικής από την αντιμετώπιση του “one size fits all” μέχρι την εξατομικευμένη προσέγγιση του ασθενή, που συνιστά τη στροφή προς την ιατρική ακριβείας.
Η επιλογή του καρκίνου του πνεύμονα, ως πεδίο χρήσης των βιοδεικτών είναι προφανής μέσα από τα νούμερα ανέφερε: έχουμε 2,2 εκ. νέων περιπτώσεων και 1,8 εκ. θανάτων από κ. του πνεύμονα, που είναι μεγαλύτερο από το σύνολο των θανάτων από τις υπόλοιπες μορφές καρκίνου. Οι σημερινές επιλογές αντιμετώπισης του κ. του πνεύμονα, σημείωσε, είναι η χειρουργική εξαίρεση, η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία. Το καινούργιο που κομίζουν οι βιοδείκτες στην αντιμετώπιση αυτού του καρκίνου, αποτυπώνεται στην πρόοδο στην ανίχνευση που έχουν σημειώσει οι βιοδείκτες τα τελευταία δύο χρόνια, μέσα στην πανδημία.
Στη συνέχεια ο κ. Γιόβας μοιράστηκε με το ακροατήριο την περίπτωση ενός ασθενούς 64 ετών, με ρυθμισμένη αρτηριακή υπέρταση και ιστορικό καπνιστή. Ο ασθενής έπειτα από επίμονο βήχα που κατέληξε σε αιμόπτυση επισκέφτηκε τον παθολόγο του. Ακολουθώντας τα βήματα αυτού του ασθενούς βλέπουμε ότι σε μία εβδομάδα υπεβλήθη σε αξονική και αφού το πόρισμά της έφτασε στα χέρια ειδικού γιατρού, προγραμματίστηκε η βιοψία με το αποτέλεσμα να βγαίνει σε 3-4 εβδομάδες. Έτσι, σε ένα διάστημα 4-6 εβδομάδων ο ασθενής διαγνώστηκε με καρκίνο του πνεύμονα και προχώρησε σε χημειοθεραπεία. Έξι μήνες μετά παρουσίασε υποτροπή και επανέλαβε τη διαδικασία συμπεριλαμβάνοντας την εξέταση βιοδεικτών, οπότε και έλαβε την εξατομικευμένη θεραπεία του, 11 μήνες μετά την αρχική του διάγνωση.
Τι θα μπορούσε να είχε αλλάξει σε αυτή την πορεία, αναρωτήθηκε ο κ. Γιόβας. Τα κύρια σημεία που επισήμανε ο κ. Γιόβας ήταν πρώτα η βιοψία σε εξειδικευμένα κέντρα, με κατάλληλο εξοπλισμό, ικανά για μία πλήρη διερεύνηση, και δεύτερον η χρήση των βιοδεικτών, οι οποίοι θα μπορούσαν να ανιχνευθούν όχι μόνο μεμονωμένα αλλά και σε panels που ανιχνεύουν ομάδες μεταλλάξεων, και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και σε μεταγενέστερο χρόνο. Στην περίπτωση του ασθενούς που περιγράφηκε παραπάνω, από τη στιγμή της βιοψίας μέχρι και την επιλογή τις εξατομικευμένης πλέον θεραπείας, το χρονικό διάστημα θα ήταν σημαντικά μικρότερο, υπογράμμισε.
Συνοψίζοντας ο κ. Γιόβας τόνισε ότι ο καρκίνος του πνεύμονα είναι μία πρόκληση και μία ευκαιρία στον τομέα της εξατομικευμένης αντιμετώπισης με τη χρήση των βιοδεικτών. Ο ευρύς έλεγχος των δυνητικά ανιχνεύσιμων μεταλλάξεων ανοίγει νέες προοπτικές, πρόσθεσε. Είναι πλέον η ώρα της ευρύτερης αξιοποίησης των βιοδεικτών στις αναθεωρημένες πολιτικές υγείας για τον καρκίνο, κατέληξε ο ομιλητής.
Στη συνέχεια τον λόγο έλαβε ο κ. Μούντζιος τονίζοντας τη στρατηγική σημασία των βιοδεικτών στην πολιτική υγείας, οι οποίοι θα μπορούσαν να έχουν ευεργετική επίδραση τόσο για τον ασθενή όσο και για τα συστήματα υγείας. Δεν είναι τυχαίο, παρατήρησε, ότι υπάρχει μια μείωση της τάξης του 30% στη θνησιμότητα των ογκολογικών ασθενών, η οποία οφείλεται σε καινοτόμα φάρμακα τα οποία συνήθως βασίζονται σε ένα βιοδείκτη. Συνεπώς η ιατρική τους αξία είναι αναμφίβολη.
Μελετώντας τον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα σε σχέση με ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα, τον ορθοκολικό καρκίνο, με βάση τους βιοδείκτες, βλέπουμε ότι και στις δύο περιπτώσεις ένας μεγάλος όγκος ασθενών έχουν στα καρκινικά τους κύτταρα μία γενετική μετάλλαξη που εμφανίζει ανταπόκριση στη θεραπεία, είπε ο κ. Μούντζιος. Συνεπώς διαθέτουμε στοχευτικούς παράγοντες που μπορούν να εξασφαλίσουν για τον ασθενή σημαντική παράταση επιβίωσης και ποιότητα ζωής. Υπογράμμισε ότι οι κλινικοί γιατροί επιλέγουν τους παράγοντες αυτούς γιατί είναι αποτελεσματικότεροι στον πληθυσμό που στοχεύουν, έχουν ταχύτερη δράση, λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες και οδηγούν σε μία αποτελεσματικότερη διαχείριση των πόρων του συστήματος υγείας.
Προσεγγίζοντας το θέμα της αποζημίωσης των βιοδεικτών σε διεθνές επίπεδο, ο κ. Μούντζιος ανέφερε ότι παρ’ όλο που υπάρχει μεγάλη ποικιλία στους τρόπους αποζημίωσης, γενικά οι χώρες αποζημιώνουν τους βιοδείκτες που οδηγούν σε ιατρική ακριβείας. Από την σκοπιά των οικονομικών της υγείας, η ιατρική ακριβείας παράγει μικρότερη νοσηρότητα, λιγότερες μέρες νοσηλείας, ήπιες παρενέργειες που οδηγούν σε πολύ λιγότερες χαμένες εργατοώρες. Στην Ελλάδα, αν και το 2014 κατοχυρώθηκε με ΦΕΚ η αποζημίωση των βιοδεικτών και ενσωματώθηκε στον ΕΟΠΥΥ, δεν έχει έκτοτε υπάρξει επικαιροποίηση της λίστας τους, με το παράδοξο σήμερα να αποζημιώνεται η αγωγή αλλά όχι ο βιοδείκτης, παρ’ όλο που η συμβολή τους στη συνολική δαπάνη του ΕΟΠΥΥ δεν ξεπερνά το 1%.
Συμπερασματικά, ο κ. Μούντζιος είπε ότι μέσω των βιοδεικτών μπορούμε να έχουμε άμεσα και γρήγορα αποτελέσματα για μεγάλο αριθμό μεταλλαγών, με οφέλη για τους ασθενείς αλλά και το σύστημα υγείας, ελάττωση του χρόνου ανάμεσα στη διάγνωση και τη θεραπεία, με μικρό κόστος σε σχέση με το δυνητικό όφελος. Προέβαλε ως επιτακτική την ανάγκη επικαιροποίησης της λίστας των βιοδεικτών, ώστε να μην υπάρχει περαιτέρω επιβάρυνση των ογκολογικών ασθενών.
Η συνεδρία έκλεισε με την κοινή διαπίστωση των δύο ομιλητών ότι η χρήση των βιοδεικτών οδηγεί τα συστήματα υγείας σε εκλογίκευση και εξοικονόμηση πόρων και τους ασθενείς σε καλύτερη ποιότητα ζωής.
