Ο πρόεδρος της συνεδρίας, κ. Γιάννης Κυριόπουλος, κάλεσε τον ομιλητή κ. Βασίλη Κοντοζαμάνη, Σύμβουλο Πολιτικής και Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας και πρώην Αναπληρωτή Υπουργό Υγείας, να αναπτύξει το θέμα «Το σύστημα υγείας στη μετά Covid εποχή», τόσο ως πολιτικός όσο και ως επιστήμονας και τεχνοκράτης στον τομέα της υγείας.
Ο κ. Κοντοζαμάνης ξεκίνησε την ομιλία του με ορισμένες παρατηρήσεις σχετικά με τις αντιδράσεις του συστήματος υγείας στη διάρκεια της πανδημίας. Το ξέσπασμα της πανδημίας βρήκε όλα τα κράτη απροετοίμαστα και τα αιφνιδίασε. Καθώς τα επιστημονικά δεδομένα για τη νόσο και τη διαχείρισή της ήταν ελάχιστα, ακόμη και πιο οργανωμένα συστήματα υγείας, από πιο πλούσια κράτη, κατέρρευσαν. Αυτό συνέβη γιατί όλα τα σύγχρονα συστήματα υγείας είχαν ξεχάσει την αντιμετώπιση των λοιμωδών νοσημάτων, καθώς είχαν δώσει έμφαση, όπως ήταν λογικό, στα χρόνια και εκφυλιστικά νοσήματα.
Έτσι, κληθήκαμε να οργανωθούμε μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και ο κ. Κοντοζαμάνης πιστεύει ότι τα καταφέραμε, χάρη στον σωστό σχεδιασμό και προγραμματισμό. Επιπλέον, σε ό,τι αφορά στη χώρα μας, το Εθνικό Σύστημα Υγείας δημιούργησε και μια παρακαταθήκη, καθώς λόγω της πανδημίας κατέστη δυνατό να επιταχυνθούν ορισμένες απαραίτητες αλλαγές οι οποίες αποτελούσαν μονόδρομο απέναντι σε αναχρονιστικές και συστηματικά αντιδραστικές απόψεις, όπως είναι η συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα. Επιπλέον, η πανδημία έδωσε την ευκαιρία να εντοπίσουμε, όχι μόνο τις αδυναμίες του συστήματος υγείας, αλλά και τα δυνατά του σημεία, κάτι που αποτελεί προϋπόθεση για να προχωρήσουμε σε αλλαγές.
Πιο συγκεκριμένα, λοιπόν, στη διάρκεια της πανδημίας το σύστημα υγείας ενισχύθηκε σε ανθρώπινο δυναμικό, σε ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό, σε μονάδες εντατικής θεραπείας και σε νέες υποδομές. Η χώρα μας κατάφερε να αποκτήσει πρόσβαση σε όλες τις θεραπείες και να επιτύχει επάρκεια σε υγειονομικό υλικό. Πολύ μεγάλης σημασίας ήταν και η συμμετοχή της στην ευρωπαϊκή συμφωνία για τα εμβόλια, η οποία της εξασφάλισε άμεση πρόσβαση σε αυτά, καθώς η θέση της θα ήταν εξαιρετικά δυσμενής εάν είχε χρειαστεί να διαπραγματευτεί μόνη της, απέναντι σε πολύ μεγαλύτερες και πιο πλούσιες χώρες. Αξιόλογες ήταν και οι προσπάθειες που έγιναν από την πλευρά της βιομηχανίας για τη στήριξη των ασθενών και μάλιστα ελληνική φαρμακοβιομηχανία έφθασε να κάνει και εξαγωγές και να καλύπτει ανάγκες και άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς η πανδημία κατέδειξε την ανάγκη να υπάρχει μια ελάχιστη παραγωγική δυνατότητα της χώρας σε βασικά αγαθά, προκειμένου να αντιμετωπιστεί μια πανδημία ή ένας υγειονομικός κίνδυνος στο μέλλον. Είναι γνωστό ότι στην αρχή της πανδημίας όλος ο πλανήτης εξαρτιόταν από την Κίνα για μάσκες, ενώ σήμερα μάσκες παράγονται στη χώρα μας, καθώς και σε άλλες χώρες. Επιπλέον, σημαντική ήταν και η λειτουργία του ευρωπαϊκού μηχανισμού αξιολόγησης και αντιμετώπισης υγειονομικών κινδύνων, αποδεικνύοντας ότι και η Ευρώπη πήρε μαθήματα από τη διαχείριση αυτής της πανδημίας.
Ο τομέας όμως στον οποίο έγινε ένα πραγματικά μεγάλο άλμα στη διάρκεια της πανδημίας ήταν αυτός της ψηφιοποίησης της υγείας. Αναπτύχθηκαν νέες υπηρεσίες οι οποίες, σε άλλες χρονικές περιόδους, είτε θα είχαν συναντήσει μεγάλη αντίδραση στην υλοποίησή τους είτε θα χρειάζονταν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα προκειμένου να υλοποιηθούν, όπως η άυλη συνταγογράφηση και άλλες υπηρεσίες που απαλλάσσουν τον πολίτη από τα γρανάζια της γραφειοκρατίας. Επίσης, ψηφίστηκε ένας σημαντικός νόμος για τον Οργανισμό Διασφάλισης της Ποιότητας των Υπηρεσιών Υγείας, ο οποίος δίνει ήδη αποτελέσματα και αποτελεί ένα πάρα πολύ σημαντικό εργαλείο σε έναν τομέα στον οποίο η χώρα μας έπασχε.
Σε ό,τι αφορά στα επόμενα βήματα που θα πρέπει να γίνουν, ο κ. Κοντοζαμάνης εντόπισε τέσσερις βασικούς άξονες:
- Ο πρώτος άξονας σχετίζεται με το ανθρώπινο δυναμικό, την εκπαίδευση του προσωπικού και τα κίνητρα που πρέπει να δοθούν στο προσωπικό του ΕΣΥ.
- Ο δεύτερος άξονας είναι οι υποδομές του συστήματος υγείας, καθώς, όπως χαρακτηριστικά είπε ο κ. Κοντοζαμάνης, το ΕΣΥ έχει γεράσει (επίσημα ιδρύθηκε το 1983), έχει συμπληρώσει τα συντάξιμα χρόνια του και απαιτείται τεράστια αλλαγή σε επίπεδο τόσο κτιριακών υποδομών όσο και εξοπλισμού.
- Ο τρίτος άξονας είναι οι νέες υπηρεσίες οι οποίες θα πρέπει να προσφερθούν στον πολίτη.
- Ο τέταρτος άξονας είναι η οικονομική βιωσιμότητα του συστήματος υγείας, η οποία σχετίζεται τόσο με την αναδιοργάνωση του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ) όσο και με τον ανασχεδιασμό των διαδικασιών που σχετίζονται με την οικονομική διαχείριση των νοσοκομείων και του συστήματος υγείας εν γένει.
Βάσει των παραπάνω, ο κ. Κοντοζαμάνης εξέφρασε την άποψη ότι θα πρέπει κατ’ αρχάς να αναπτυχθεί ένας βασικός πυρήνας μέτρησης δεικτών ποιότητας, ασφάλειας και αποτελεσματικότητας, έτσι ώστε να έχουμε στη διάθεσή μας αξιόπιστα δεδομένα. Είναι γνωστή η διαχρονική απουσία δεδομένων για την Ελλάδα από τους πίνακες του ΟΟΣΑ. Στον τομέα αυτό, έχει ήδη ξεκινήσει και προχωρά μια πολύ σημαντική προσπάθεια, σε συνεργασία με τον ΕΟΠΥΥ.
Δεύτερον, υπάρχει ανάγκη ανασχεδιασμού του υγειονομικού χάρτη, η οποία είναι περισσότερο επίκαιρη παρά ποτέ. Έχουν γίνει ήδη σημαντικά βήματα και είναι ίσως η πρώτη φορά που ο χάρτης αυτός σχεδιάζεται με βάση τη ζήτηση σε υπηρεσίες υγείας και όχι μόνο την προσφορά. Είναι πολύ σημαντικό να αξιολογηθούν οι ανάγκες του πληθυσμού προκειμένου να σχεδιαστούν οι παρεχόμενες υπηρεσίες. Προς αυτή την κατεύθυνση έχει ήδη ανακοινωθεί το μοντέλο του «κόμβου ακτίνας» σε ό,τι αφορά κυρίως τα νοσοκομεία, για το οποίο απαιτείται βεβαίως διασύνδεση των νοσοκομειακών μονάδων ώστε να δημιουργείται ένα δίκτυο και να διασφαλίζεται ότι όλοι οι πολίτες, ακόμη και στο πιο απομακρυσμένο σημείο της χώρας, έχουν ισότιμη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας.
Πολύ σημαντικές είναι επίσης οι συμπράξεις του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα. Μερικές φορές, ο όρος «σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα» δημιουργεί την εσφαλμένη εντύπωση ότι πρόκειται για ιδιωτικοποίηση του συστήματος υγείας, κάτι το οποίο δεν ισχύει σε καμία περίπτωση. Ο δημόσιος χαρακτήρας του συστήματος υγείας είναι αδιαπραγμάτευτος. Άλλωστε το κρατικό σύστημα υγείας είναι αυτό το οποίο στήριξε τη διαχείριση της πανδημίας όλον αυτόν τον καιρό. Οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα είναι χρηματοδοτικά εργαλεία, τα οποία μας δίνουν τη δυνατότητα να αναβαθμίσουμε τις υποδομές και τις υπηρεσίες, χωρίς κόστος για τους πολίτες.
Επίσης, πρόσφατα ψηφίστηκε ένας νόμος που αφορά στη λειτουργία της Εθνικής Κεντρικής Αρχής Προμηθειών Υγείας (ΕΚΑΠΥ). Με τον νόμο αυτό, η κεντρική αρχή γίνεται πιο ευέλικτη και εισάγονται εργαλεία τα οποία θα δώσουν τη δυνατότητα καλύτερης διαχείρισης των προμηθειών στον τομέα της υγείας. Είναι ένας τομέας στον οποίο υπάρχει ακόμη μεγάλο περιθώριο εξοικονόμησης πόρων.
Το Ταμείο Ανάκαμψης αποτελεί άλλο ένα πολύ σημαντικό εργαλείο, που θα δώσει τη δυνατότητα, μαζί με άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως το ΕΣΠΑ, να αλλάξει πραγματικά η εικόνα της υγείας στη χώρα μας. Μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης θα υλοποιηθεί το Σχέδιο για τη Δημόσια Υγεία, το σχέδιο «Σπύρος Δοξιάδης», όπως έχει ονομαστεί, το οποίο είναι πλήρως κοστολογημένο και πρόκειται να υλοποιηθεί.
Κλείνοντας την ομιλία του, ο κ. Κοντοζαμάνης επισήμανε ότι η αντίδραση και η κριτική, κυρίως σε πολιτικό επίπεδο, απέναντι σε επερχόμενες αλλαγές είναι αναμενόμενη και αποδεκτή, καθώς έτσι λειτουργεί η δημοκρατία. Ωστόσο, στον τομέα της υγείας θα πρέπει να υπάρχει η μέγιστη δυνατή συναίνεση και ο ομιλητής εξέφρασε την πεποίθηση ότι, από τη στιγμή που οι αλλαγές αυτές βασίζονται σε τεκμηριωμένα και ακράδαντα στοιχεία και δεδομένα, παρά τις όποιες αντιδράσεις, θα υπάρξει ένας κοινός τόπος για συνεννόηση, έτσι ώστε οι απαιτούμενες αλλαγές να προχωρήσουν. Όπως δήλωσε εμφατικά ο κ. Κοντοζαμάνης, αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία που έχει το Εθνικό Σύστημα Υγείας και δεν πρέπει να τη χάσουμε. Η υλοποίηση του σχεδίου στο έπακρο θα δημιουργήσει πραγματικά τις προϋποθέσεις ώστε να έχουμε επιτέλους ένα σύγχρονο σύστημα υγείας, που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες όλων των πολιτών.
Κλείνοντας τη συνεδρία, ο κ. Κυριόπουλος εξέφρασε την άποψη ότι πολλές από τις παραπάνω σκέψεις του ομιλητή είναι πλέον κοινό κτήμα και έχουν ωριμάσει αρκετά ώστε να αποτελούν επιλογές και προτεραιότητες για την κεντρική διοίκηση, τη βιομηχανία και τον ακαδημαϊκό κόσμο. Πρόσθεσε επίσης ότι συζητήσεις και παρουσιάσεις όπως αυτές του Συνεδρίου συμβάλλουν στην ωρίμανση των ιδεών, πράγμα πολύ σημαντικό, καθώς καμία πολιτική πρωτοβουλία ή αλλαγή δεν επιτυγχάνει τους στόχους της εάν δεν έχει ευρύτερα ερείσματα στους εμπλεκόμενους αλλά και στον γενικό πληθυσμό.