Η αξιοποίηση της ευρωπαϊκής ευκαιρίας που μας προσφέρεται σήμερα για να κάνουμε το επόμενο βήμα στην ψηφιακή υγεία απαιτεί κοινή προσπάθεια, σωστή επικοινωνία του εγχειρήματος και φυσικά εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας και των πολιτών στην ορθή χρήση των ψηφιακών εργαλείων.
Αυτό ήταν ένα από τα συμπεράσματα της εξαιρετικά εποικοδομητικής συζήτησης με εύστοχες τοποθετήσεις και ανταλλαγή απόψεων, που διεξήχθη στο πλαίσιο της στρογγυλής τράπεζας με θέμα «Ψηφιακός αναλφαβητισμός και φαρμακευτική θεραπεία: Επιχειρώντας το ψηφιακό άλμα», υπό το συντονισμό του Δρ. Αλέξανδρου Μπέρλερ, IHE Service Director, IHE Europe, HL7 Hellas Vice Chair.
Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Gravitate Health
Την εισαγωγική ομιλία της συνεδρίας με τίτλο «Ψηφιακά φύλλα οδηγιών για ενημερωμένους Ευρωπαίους πολίτες» έδωσε η κ. Κατερίνα Χρονάκη, Γενική Γραμματέας του HL7 Foundation και Πρόεδρος του European Federation for Medical Informatics (EFMI), η οποία παρουσίασε το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Gravitate Health, ένα έργο που αποσκοπεί στην ενδυνάμωση των Ευρωπαίων μέσω της παροχής πληροφοριών υγείας, ώστε να αποκτήσουν ενεργό ρόλο στη διαχείριση της ατομικής τους υγείας και να βελτιωθεί η συμμόρφωσή τους στη θεραπεία.
Φέρνοντας ως παράδειγμα τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει μια πραγματική ασθενής στην κατανόηση των πληροφοριών που σχετίζονται με τα φάρμακα που λαμβάνουν, η κ. Χρονάκη ανέφερε πως το Gravitate Health δημιουργήθηκε για να δώσει «φωνή» στον ασθενή, να βελτιώσει την πρόσβασή του σε πληροφορίες υγείας, καθώς και την κατανόησή τους, με στόχο την ασφαλή χρήση των φαρμάκων, την ελαχιστοποίηση των κινδύνων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.
Πρόκειται για ένα 5-ετές έργο, συνέχισε η ομιλήτρια, της Πρωτοβουλίας για τα Καινοτόμα Φάρμακα (Innovative Medicines Initiative – IMI), η οποία αποτελεί μία σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Horizon 2020 και την Ένωση Φαρμακοβιομηχανιών της Ευρώπης (EFPIA). Το έργο, εξήγησε, επιχειρεί να προσφέρει στους ασθενείς εστιασμένες λύσεις πληροφόρησης σύμφωνα με τις ανάγκες τους, μέσω μίας πλατφόρμας που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διαφορετικές χώρες και αξιοποιώντας πρωτοβουλίες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, όπως το Electronic Product Information (ePI), και άλλες πηγές αξιόπιστης πληροφόρησης.
Το Gravitate Health περιλαμβάνει 39 εταίρους από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ και ξεκινάει από την Ευρώπη με στόχο να διαδοθεί αργότερα και σε άλλα μέρη του κόσμου. Η κατάλληλη αξιοποίηση της υπάρχουσας πληροφορίας υγείας, εξήγησε η κ. Χρονάκη, οδηγεί σε καλύτερη κατανόησή της από τον ασθενή, διευκόλυνση της συμμόρφωσής του στη θεραπεία, βελτιωμένη διαχείριση των κινδύνων και καλύτερη εκπαίδευση στην υγεία.
Περιγράφοντας τα στοιχεία που θα περιλαμβάνει η ψηφιακή πλατφόρμα ανοικτού κώδικα G-Lens, η εισηγήτρια ανέφερε πως προσομοιάζει με έναν κύβο που έχει τρεις διαστάσεις: τη θεραπεία, το ιατρικό ιστορικό (σύνοψη του φακέλου υγείας) και την ελαχιστοποίηση του κινδύνου μέσα από την καλύτερη εκπαίδευση υγείας. Το ψηφιακό αυτό εργαλείο, συνέχισε η κ. Χρονάκη, «μοντελοποιεί» ουσιαστικά την προσωπικότητα κάθε ασθενή, προκειμένου να δημιουργήσει πιο στοχευμένες και προσωποποιημένες λύσεις που να ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες του, την κατάσταση υγείας, το επίπεδο κατανόησης, τις συνθήκες ζωής, τις συνήθειές του και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει.
Το ερώτημα που τίθεται, ασφαλώς, είναι εάν και κατά πόσο μπορεί ένα τέτοιο ψηφιακό εργαλείο να λειτουργήσει επιτυχώς και στη χώρα μας, κατέληξε η ομιλήτρια ολοκληρώνοντας την παρουσίασή της.
Διασυνοριακή υγεία, ψηφιακά εργαλεία και προβληματισμοί
Αν θέλουμε να επικεντρώσουμε τη συζήτηση στη χώρα μας, επισήμανε o συντονιστής της στρογγυλής τράπεζας κ. Μπέρλερ, θα πρέπει να δούμε από τη μία πλευρά τα εργαλεία που ήδη διαθέτουμε -τις υποδομές της Η.ΔΙ.ΚΑ., αρκετές εφαρμογές του ΕΟΦ, οι οποίες ωστόσο είναι αρκετά εσωστρεφείς και προσφέρονται για αναβάθμιση, και μια μελέτη για τον Εθνικό Κατάλογο Φαρμακευτικών Ουσιών (ΕΚΦΟ), μία πρόταση δηλαδή για κωδικοποίηση των φαρμακευτικών ουσιών που ελπίζουμε πως θα υλοποιηθεί στο προσεχές μέλλον- και από την άλλη αυτά που μας λείπουν -περισσότερες κωδικοποιήσεις και τυποποίηση, αλλά και ένα οικοσύστημα εφαρμογών είτε ως βοήθημα για τους ιατρούς είτε ως εκπαιδευτικό εργαλείο για τους ασθενείς.
Θέτοντας το πλαίσιο της συζήτησης, ο κ. Μπέρλερ πρότεινε στη συνέχεια στους συμμετέχοντες του panel να ενημερώσουν το ακροατήριο της συνεδρίας για τις τρέχουσες εξελίξεις στον τομέα της ψηφιακής υγείας με βάση την εμπειρία τους, δίνοντας πρώτα το λόγο στην κ. Ασημίνα Μπουμπάκη, Προϊσταμένη Τμήματος Ηλεκτρονικών Υπηρεσιών Υγείας στην αυτοτελή Διεύθυνση Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Υπουργείου Υγείας, για να αναφερθεί στο έργο X-eHealth.
Το έργο X-eHealth, που βρίσκεται σήμερα σε εξέλιξη και στο οποίο συμμετέχει το Υπουργείο Υγείας, είναι μία δράση στρατηγικής σημασίας για την ηλεκτρονική υγεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δήλωσε η κ. Μπουμπάκη.
Το X-eHealth σκοπεύει να δημιουργήσει τις βάσεις για την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού μορφοτύπου ανταλλαγής ηλεκτρονικών φακέλων υγείας, με στόχο την επίτευξη ασφαλούς, διαλειτουργικής και διασυνοριακής πρόσβασης στα δεδομένα υγείας, εξήγησε, επομένως τόσο το συγκεκριμένο έργο όσο και ο συνοπτικός ιατρικός φάκελος που υπάρχει ήδη στη χώρα μας μπορούν να αποδειχθούν πολύτιμα εργαλεία στην προσπάθεια ανάπτυξης μίας ψηφιακής πλατφόρμας έγκυρης πληροφόρησης υγείας, καθώς οι ηλεκτρονικοί φάκελοι υγείας αποτελούν σημαντική πηγή τέτοιων πληροφοριών.
Στη συνέχεια, τη σκυτάλη έλαβε η κ. Ελπίδα Φωτιάδου, Προϊσταμένη Υποδιεύθυνσης Ειδικών Εφαρμογών στη Διεύθυνση Λειτουργίας & Υποστήριξης Εφαρμογών της Η.ΔΙ.Κ.Α. Α.Ε., επισημαίνοντας ότι το συνοπτικό ιστορικό υγείας στην Ελλάδα παράγεται αυτόματα από τον Ατομικό Ηλεκτρονικό Φάκελο Υγείας. Ο ΑΗΦΥ, ωστόσο, εξήγησε, αυτή τη στιγμή περιλαμβάνει κυρίως τη φαρμακευτική αγωγή που συνταγογραφείται για τους ασθενείς και τα παραπεμπτικά για εξετάσεις που έχουν κάνει, χωρίς όμως τα αποτελέσματα αυτών. Για ασθενείς που έχουν οικογενειακό ιατρό, ο ΑΗΦΥ μπορεί να περιέχει και άλλες πρόσθετες πληροφορίες, καθώς είναι δομημένος σε ενότητες, όπως ατομικό ιστορικό, οικογενειακό ιστορικό, αλλεργίες, φάρμακα που λαμβάνονται, διαγνώσεις, παιδιατρικό ιστορικό για τα παιδιά, γυναικολογικό και μαιευτικό ιστορικό, εξιτήρια από νοσοκομεία και εμπλουτίζεται συνεχώς. Βεβαίως, όλες αυτές οι ενότητες για τους περισσότερους ασθενείς δεν είναι ενημερωμένες, παρά μόνο στο βαθμό που εισάγει πληροφορίες ο οικογενειακός ιατρός.
Αυτή τη στιγμή, συνέχισε η κ. Φωτιάδου, είναι σε εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθεί σύντομα το ευρωπαϊκό πρόγραμμα NCP, στο οποίο η Η.ΔΙ.ΚΑ. έχει ορισθεί ως εθνικό σημείο επαφής για τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες διασυνοριακής υγείας και αναμένει την τελική έγκριση για να λειτουργήσει παραγωγικά ως φορέας επικοινωνίας μεταξύ της Ελλάδας με των άλλων κρατών-μελών της Ε.Ε. Στο πλαίσιο του προγράμματος, εξήγησε, οι επαγγελματίες υγείας θα μπορούν να ανταλλάσσουν το συνοπτικό ιστορικό υγείας των ασθενών που παράγεται από τον ΑΗΦΥ, αλλά και συνταγές φαρμάκων, οι οποίες θα μπορούν να εκτελούνται από φαρμακοποιούς άλλων ευρωπαϊκών χωρών και αντιστρόφως.
Φυσικά, πρόσθεσε, εδώ διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο τα στοιχεία των φαρμάκων, καθώς τα φαρμακευτικά προϊόντα μπορεί να κυκλοφορούν με διαφορετικές ονομασίες ή συσκευασίες σε άλλες χώρες, οπότε ο φαρμακοποιός θα πρέπει να είναι σε θέση να κατανοήσει ποιο φάρμακο έχει συνταγογραφηθεί στο άλλο κράτος μέλος και να δώσει στον ασθενή το αντίστοιχο που κυκλοφορεί στη χώρα του.
Ιδιαίτερα χρήσιμο ασφαλώς για τη διασυνοριακή υγεία είναι το εν εξελίξει ευρωπαϊκό έργο UNICOM, συμπλήρωσε η κ. Φωτιάδου, το οποίο αποτελεί μία προσπάθεια ταυτοποίησης του φαρμάκου σε διεθνές επίπεδο, ώστε να είναι γνωστά και κωδικοποιημένα τα δεδομένα των φαρμακευτικών προϊόντων και να μπορεί να δοθεί στον ασθενή το κατάλληλο φάρμακο.
Θα μπορούσαν ενδεχομένως, οι εφαρμογές που αποκαλούνται “patient-facing apps” να βοηθήσουν στη συμμόρφωση των ασθενών στη θεραπεία, ιδιαίτερα σε ασθενείς με χρόνια νοσήματα που χρειάζονται συνεχή και όχι περιστασιακή παρακολούθηση, ρώτησε στη συνέχεια ο κ. Μπέρλερ τον κ. Γεώργιο Ε. Δαφούλα, Ιατρό, Εμπειρογνώμονα της Επιτροπής Υγείας της ΚΕΔΕ, Επιστημονικό Συνεργάτη Υπηρεσιών e-health Cities Net A.E. Δήμων Κεντρικής Ελλάδας και Επιστημονικό Συνεργάτη στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, και πόσο χρήσιμη θα μπορούσε να είναι μία ψηφιακή μορφή των τυποποιημένων φύλλων συμμόρφωσης με τα φάρμακα στην πρόληψη και ρύθμιση των χρονίων παθήσεων;
Η αλήθεια είναι ότι, σύμφωνα με την εμπειρία μου, απάντησε ο κ. Δαφούλας, ελάχιστοι ασθενείς διαβάζουν τα φύλλα οδηγιών των φαρμάκων, καθώς τους φαίνονται πολύ τεχνικά και δυσνόητα. Επομένως, εάν το G-Lens του Gravitate Health έχει τη δυνατότητα να διαλέγει και να τονίζει τις πιο σημαντικές πληροφορίες, όπως για παράδειγμα τις αλληλεπιδράσεις, και να προσφέρει διασύνδεση με άλλες λειτουργίες, μπορεί να είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, με την προϋπόθεση βέβαια να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από άτομα τρίτης ηλικίας, όπου το πρόβλημα του ψηφιακού αναλφαβητισμού είναι πιο έντονο. Σαφώς, υπάρχουν πολλές προοπτικές, υπογράμμισε, καθώς αυτή τη στιγμή ο ασθενής διαθέτει μόνο το έντυπο που περιλαμβάνεται στη συσκευασία του φαρμάκου, το οποίο σπανίως διαβάζει.
Από την πλευρά των επαγγελματιών υγείας, θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι πολλοί είναι επιφυλακτικοί, καθώς υπάρχει το προηγούμενο της εφαρμογής της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης στη χώρα μας, η οποία βασίσθηκε σε ένα crowdsourcing πληροφοριών που εδώ δεν αποζημιώνεται, σε αντίθεση με άλλες χώρες. Πολλές εφαρμογές που μπορεί να είναι πολύ χρήσιμες μπορεί να μην παρουσιάζονται σωστά από πλευράς επικοινωνίας, εξήγησε, φέρνοντας ως παράδειγμα την άυλη συνταγογράφηση, η οποία αποτελεί ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο που στην αρχή δεν αντιμετωπίσθηκε θετικά από τους επαγγελματίες υγείας, επειδή παρουσιάσθηκε σαν απομακρυσμένη δωρεάν τηλεσυμβουλευτική. Επομένως, το κομμάτι της επικοινωνίας είναι πολύ σημαντικό, υπογράμμισε ο κ. Δαφούλας.
Την αρμοδιότητα φυσικά για τη δημιουργία αυτών των φύλλων οδηγιών έχει ως γνωστόν η φαρμακοβιομηχανία, ανέφερε ο κ. Μπέρλερ, καλώντας στη συνέχεια την κ. Χριστίνα Χατζηδάκη, Φαρμακοποιό, Head, Regulatory & Quality στην εταιρεία Alcon Laboratories Hellas, να καταθέσει την άποψή της για το πώς θα μπορούσαν τα φύλλα οδηγιών να βελτιωθούν και να γίνουν πιο χρήσιμα και εύχρηστα, τόσο για τους ιατρούς όσο και για τους ασθενείς.
Το πρόβλημα είναι πολυπαραγοντικό, σχολίασε η κ. Χατζηδάκη. Προφανώς, ξεκινάει από τη βιομηχανία που δημιουργεί το φάρμακο και το εισάγει στην αγορά, ωστόσο τα κείμενα που περιέχονται στα φύλλα οδηγιών δημιουργούνται με βάση κάποια εγκεκριμένα κοινά ευρωπαϊκά πρότυπα.
Επιπλέον, υπάρχει η διαδικασία να ελέγχονται οι οδηγίες με μία ή δύο ομάδες ασθενών, ανάλογα με το φάρμακο, και δεν κατατίθεται καμία οδηγία εάν δεν έχει περάσει προηγουμένως από αυτό το στάδιο. Σύμφωνα, μάλιστα, με το μοντέλο που χρησιμοποιείται περισσότερο, για να καταθέσεις ένα φύλλο οδηγιών, θα πρέπει 90% των ασθενών να έχουν εντοπίσει την πληροφορία σε αυτό και 90% επίσης να την έχουν κατανοήσει.
Επομένως, υπάρχει υποδομή για να είναι κατανοητά τα φύλλα οδηγιών, συνέχισε η κ. Χατζηδάκη, το πρόβλημα ωστόσο είναι αφενός ότι περιέχουν πάρα πολλές πληροφορίες, αφετέρου ότι είναι προϊόν μετάφρασης. Φυσικά, η πλατφόρμα που παρουσίασε η κ. Χρονάκη φαίνεται ότι μπορεί να είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο, όχι μόνο για την κατανόηση των πληροφοριών υγείας από τον ασθενή, αλλά και για την φαρμακοεπαγρύπνηση, τόνισε, είναι απαραίτητο ωστόσο να υπάρχει πολύ προσεκτικός έλεγχος, να δομηθεί το σύστημα σωστά, ώστε ο ασθενής να λαμβάνει πάντα την σωστή πληροφορία, χωρίς να υπάρχει περιθώριο λάθους.
Ασφαλώς, ολοκλήρωσε η κ. Χατζηδάκη την τοποθέτησή της, η πανδημία έθεσε τις βάσεις για μια εντυπωσιακή επιτάχυνση των διαδικασιών και σαφώς υπάρχει διαπιστωμένη πρόθεση τόσο από τις εγκριτικές αρχές όσο και από τη φαρμακοβιομηχανία προκειμένου να συνεργασθούν για την εξεύρεση λύσεων. Η ψηφιοποίηση έδειξε ότι μπορεί να λύσει πολλά προβλήματα, συμπλήρωσε, πρέπει απλώς να βρούμε τα βήματα με τα οποία θα προχωρήσει ώστε να είναι όλο το σύστημα ασφαλές για τον ασθενή.
Συζήτηση
Μετά τον πρώτο κύκλο τοποθετήσεων, ο κ. Μπέρλερ κάλεσε την κ. Χρονάκη να σχολιάσει και να συνοψίσει τα αποτελέσματα της συζήτησης, αλλά και να προτείνει πώς θα μπορούσαν να προχωρήσουν κάποιες από τις δράσεις που υπάρχουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Είναι ιδιαίτερα θετικό, δήλωσε η κ. Χρονάκη, το γεγονός πως υπάρχει μεγάλη αισιοδοξία και δυναμική από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, δυναμική που μπορεί να αξιοποιηθεί με σωστό συντονισμό και συνεργασία, ώστε να επιτύχει η χώρα μας το ψηφιακό της άλμα στον τομέα υγείας.
Αυτή τη στιγμή, το Υπουργείο Υγείας βρίσκεται σε μία πολύ στρατηγική θέση ευρωπαϊκά. Το έργο X-eHealth, στο οποίο αναφέρθηκε η κ. Μπουμπάκη, αποτελεί ένα εξαιρετικής σημασίας ευρωπαϊκό πρότυπο, μια καινοτομία, που μπορεί να υλοποιηθεί και να έχει αντίκτυπο, θέτοντας το πλαίσιο για τη διασυνοριακή υγεία.
Όσον αφορά στη συνταγογράφηση, στην οποία αναφέρθηκε η κ. Φωτιάδου, συνέχισε η ομιλήτρια, υπάρχουν πράγματα που μπορούν να γίνουν. Το πρώτο βήμα είναι οι ιατροί να έχουν τη δυνατότητα να «κλικάρουν» πάνω στο φάρμακο την ώρα της συνταγογράφησης και να παίρνουν την πληροφορία που είναι σχετική για τον ασθενή. Μπορούμε να αρχίσουμε από το φύλλο οδηγιών, τη λίστα του ΕΟΦ, εξήγησε, ή σε πρώτη φάση ακόμη και από μία ευρωπαϊκή βάση δεδομένων, όπως τη βάση δεδομένων του ΕΜΑ. Κάτι τέτοιο θα μας διασφαλίσει τη δυνατότητα να έχουμε πραγματικά υπηρεσίες που είναι κλιμακούμενες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υπογράμμισε η κ. Χρονάκη. Το δεύτερο βήμα, συνέχισε, είναι η αξιοποίηση της ταυτοποίησης των φαρμάκων, καθώς και η αξιοποίηση του ευρωπαϊκού προτύπου για τις συνταγογραφήσεις, αλλά και της δυναμικής που δημιουργείται με το έργο Gravitate Health που έχει τη στήριξη της φαρμακοβιομηχανίας μέσω της EFPIA.
Ασφαλώς, η επισήμανση του κ. Δαφούλα ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην επικοινωνία των νέων ψηφιακών εργαλείων, τόσο στους ιατρούς όσο και στους ασθενείς, είναι πολύ σημαντική και θα πρέπει να ληφθεί υπόψη προκειμένου να μην επαναληφθούν λάθη του παρελθόντος, τόνισε η ομιλήτρια, δηλώνοντας την αισιοδοξία της ότι η χώρα μας μπορεί να αξιοποιήσει την ευρωπαϊκή ευκαιρία με τη δυναμική που υπάρχει σήμερα.
Από τα συμφραζόμενα της συζήτησης, έλαβε το λόγο ο κ. Μπέρλερ, εξάγεται πως ο Covid, παρά το γεγονός ότι μας έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα, μας έδειξε επίσης πόσα πράγματα μπορούμε να πετύχουμε με τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας.
Πλέον βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι όπου πρέπει να δούμε πώς θα προχωρήσουμε στη συνέχεια, συμπλήρωσε, και έργα όπως το Gravitate Health και το UNICOM να μας δώσουν τη δυνατότητα να γίνουν κάποιες δοκιμές προκειμένου να επιταχύνουμε τις διαδικασίες.
Εκτός ωστόσο από τη σωστή επικοινωνία των εργαλείων αυτών στους ιατρούς, επισήμανε ο συντονιστής του panel, ένα ζήτημα που θα πρέπει, επίσης, να συζητηθεί είναι η ενημέρωση και εκπαίδευση των ασθενών προκειμένου να δημιουργηθεί μια ζήτηση για τις ψηφιακές αυτές λύσεις. Οι ασθενείς, εξήγησε, θα πρέπει να εκπαιδευθούν ώστε να αρχίσουν οι ίδιοι να ζητούν τέτοιου τύπου εφαρμογές που θα διευκολύνουν σημαντικά τη ζωή τους, ειδικά εάν έχουν πολλές συννοσηρότητες και λαμβάνουν μεγάλο αριθμό φαρμάκων.
Η εκπαίδευση των ασθενών είναι όντως πολύ σημαντική, συμφώνησε ο κ. Δαφούλας, ειδικά σε έργα όπως το Gravitate Health που φαίνεται ότι απευθύνεται περισσότερο στον ασθενή παρά στον επαγγελματία υγείας, σε αντιδιαστολή με το UNICOM που απευθύνεται πρωτίστως σε επαγγελματίες υγείας.
Αυτό που θα μπορούσε αρχικά να γίνει, πρότεινε, είναι ο επιτελικός άξονας, οι σύλλογοι των ασθενών, να εμπλέκεται σε όλες τις συζητήσεις που γίνονται, με την παρουσία του θεσμικού τους φορέα, του Πανελλήνιου Συλλόγου Ασθενών.
Όσον αφορά στον απλό χρήστη, από την άλλη, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στο σημείο διεπαφής του με την τεχνολογία, το οποίο θα πρέπει να είναι φιλικό για το μέσο χρήστη και όχι τον πιο εξοικειωμένο με την τεχνολογία, σημείωσε ο ομιλητής, αναφέροντας ως παράδειγμα το εύκολο στη χρήση QR code. Η διαδικασία θα πρέπει να μην απαιτεί σημαντική τεχνογνωσία, να είναι απλή και να μην είναι κουραστική για τον ασθενή, συμπλήρωσε, προκειμένου να γίνει ευρέως αποδεκτή. Θα μπορούσε να βοηθήσει επίσης ένας σχεδιασμός όπου οι διαδικασίες θα είναι κλιμακούμενες, από πιο απλές σε πιο σύνθετες, ώστε το εργαλείο να απευθύνεται και να είναι ελκυστικό σε όλους τους ασθενείς.
Είναι γνωστό, συμφώνησε από την πλευρά της και η κ. Μπουμπάκη, ότι η χώρα μας δεν κατέχει υψηλή θέση στην Ευρώπη όσον αφορά στον ψηφιακό αλφαβητισμό, τόσο σε επίπεδο πολιτών όσο και σε επίπεδο των επαγγελματιών υγείας, επομένως τουλάχιστον στην αρχή είναι όντως πολύ σημαντικό οι λύσεις που θα επιλέξουμε, όπως προανέφερε ο κ. Δαφούλας, να είναι απλές για το χρήστη.
Και φυσικά, πρόσθεσε, οι επαγγελματίες υγείας έχει μεγάλη σημασία να έχουν ανεπτυγμένες ψηφιακές δεξιότητες, καθώς πολλές φορές οι πολίτες, ειδικά οι μεγαλύτερης ηλικίας, βασίζονται στη βοήθειά τους.
Σε επίπεδο πολιτικής, υπογράμμισε η κ. Μπουμπάκη, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως ο ψηφιακός αλφαβητισμός και η ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων αποτελεί βασικό άξονα της Βίβλου του Ψηφιακού Μετασχηματισμού και ειδικά στον τομέα της υγείας δίνεται μεγάλη έμφαση στην εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού των επαγγελματιών υγείας και στην ανάπτυξη ειδικευμένων στελεχών.
Επομένως, αφενός οι εφαρμογές θα πρέπει να είναι εύχρηστες για τον μέσο χρήστη, αφετέρου θα πρέπει να αποκτήσει η χώρα μας επαγγελματίες υγείας καλά εκπαιδευμένους που θα μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς τους, ολοκλήρωσε η ομιλήτρια.
Είναι ιδιαίτερα θετικό ότι το Υπουργείο Υγείας προτίθεται να βρει τρόπους ώστε να υποστηρίξει τέτοιου τύπου δράσεις, σχολίασε ο κ. Μπέρλερ. Η δημιουργία στη χώρα μας μητρώων τέτοιου τύπου εφαρμογών, όπως έχει συμβεί στα υπουργεία άλλων ευρωπαϊκών χωρών, η ανάπτυξη δηλαδή ενός οικοσυστήματος εφαρμογών για τη διευκόλυνση των πολιτών, θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει, επισήμανε.
Ήταν απόλυτα σωστή η επισήμανση του κ. Δαφούλα, δήλωσε η κ. Χατζηδάκη. Αυτή τη στιγμή θα πρέπει να πούμε βέβαια ότι βρισκόμαστε σε καλό σημείο, καθώς ήδη από τον Νοέμβριο λήφθηκε μία απόφαση στην Ε.Ε. που προέκυψε με ομοφωνία, σύμφωνα με την οποία μπορούν πλέον οι εταιρείες να τοποθετούν QR codes ή άλλους κωδικούς, ανάλογα με το τι θα συμφωνηθεί με τις εγκριτικές αρχές, στα φαρμακευτικά προϊόντα, ώστε να έχει ο ασθενής άμεση πρόσβαση στις οδηγίες χρήσης και σε προειδοποιήσεις ασφάλειας που έχουν προκύψει από τη φαρμακοεπαγρύπνηση. Επίσης, πολύ σημαντικό είναι ότι υπάρχει δυνατότητα προσθήκης βίντεο που να παρουσιάζει τον τρόπο ορθής χρήσης, πρόσθεσε, αναφέροντας ότι η εμπειρία της ως φαρμακοποιού τής έχει δείξει, για παράδειγμα, η πλειονότητα των ασθενών που λαμβάνουν φάρμακα για το αναπνευστικό δεν γνωρίζει πώς να τα χρησιμοποιεί σωστά.
Φυσικά, τόνισε, θα πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί με τις πληροφορίες που θα χρησιμοποιούνται στις πλατφόρμες και τον τρόπο σχεδιασμού τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει πως θα χρησιμοποιηθεί μία πλατφόρμα που θα είναι υπό τον έλεγχο των εγκριτικών αρχών ή του κατόχου άδειας κυκλοφορίας. Ωστόσο, οι πλατφόρμες θα πρέπει να είναι προσβάσιμες από όλους και να μην είναι δύσχρηστες, πρόσθεσε.
Όσον αφορά στο θέμα της ενημέρωσης των ασθενών, συμπλήρωσε η κ. Χατζηδάκη, μπορεί να λυθεί με την προσέγγιση που ακολουθείται για τα πολύ εξειδικευμένα φάρμακα των σπανίων παθήσεων· ένα σύστημα που περιλαμβάνει μία κάρτα μέσω της οποίας μπορούν οι ασθενείς να αντλήσουν τις πληροφορίες που χρειάζονται.
Από τη συζήτηση εξάγεται ότι χρειαζόμαστε ανοιχτά δεδομένα από την πλευρά της ρυθμιστικής αρχής, που στην περίπτωσή μας είναι ο ΕΟΦ, σημείωσε ο κ. Μπέρλερ. Θα μπορούσε να υπάρξει γύρω από τις κεντρικές υποδομές της Η.ΔΙ.ΚΑ. ένα οικοσύστημα συνδεδεμένων εφαρμογών κάθε τύπου, ώστε στοιχεία όπως το συνοπτικό ιστορικό υγείας να μην είναι προσβάσιμα μόνο μέσω του MyHealth app, ρώτησε ο κ. Μπέρλερ την κ. Φωτιάδου, και θα μπορούσε ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί η μελέτη του ΕΚΦΟ ως εφαλτήριο για μία συνεργασία όλων των φορέων στον χώρο του φαρμάκου;
Στην Η.ΔΙ.ΚΑ., απάντησε η κ. Φωτιάδου, ιδιαίτερα κατά την τελευταία διετία λόγω του Covid, υλοποιήθηκαν αρκετές εφαρμογές ηλεκτρονικής υγείας, όπως η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, μητρώα ασθενών, Covid και εμβολιασμών, ο ΑΗΦΥ. Ο πολίτης μπορεί να έχει πρόσβαση σε όλες αυτές τις εφαρμογές, είτε με κωδικούς, που προς το παρόν όμως του παρέχονται μόνο εφόσον έχει κλινικό ιατρό -ένα ζήτημα που πρέπει να λυθεί- είτε μέσω της εφαρμογής MyHealth app. Η εφαρμογή αυτή παρέχει στον ασθενή πολλές χρήσιμες πληροφορίες, ανέφερε η κ. Φωτιάδου, υπάρχουν ωστόσο και ελλείψεις· για παράδειγμα, δεν υπάρχει διαλειτουργικότητα με τον ΕΟΦ και απουσιάζουν τα φύλλα οδηγιών.
Όσον αφορά στη μελέτη του ΕΚΦΟ, συνέχισε, σκοπός της ήταν η υλοποίηση ενός κεντρικού πληροφοριακού συστήματος στο Υπουργείο Υγείας για την υποστήριξη της διαχείρισης του Εθνικού Καταλόγου Φαρμακευτικών Ουσιών. Στόχος ήταν αυτό το σύστημα να περιλαμβάνει όλη την πληροφορία του φαρμάκου από όλους τους φορείς, εξήγησε, και στον κατάλογο να έχουν πρόσβαση τόσο οι φορείς όσο και οι πολίτες. Η μελέτη αυτή ταιριάζει πάρα πολύ με τη φιλοσοφία του UNICOM, καθώς πρόκειται ουσιαστικά για κωδικοποίηση της πληροφορίας του φαρμάκου, συμπλήρωσε. Το έργο αυτό του ΕΚΦΟ είναι πολύ σημαντικό να προχωρήσει, υπογράμμισε, καθώς αφενός μπορεί να λύσει αρκετά προβλήματα αφετέρου περιλαμβάνει πολλές διαλειτουργικότητες.
Όσον αφορά στην ανάπτυξη ενός οικοσυστήματος εφαρμογών, πρόσθεσε η κ. Φωτιάδου, ασφαλώς είναι κάτι που θα επιθυμούσαμε όλοι· προφανώς οι εφαρμογές της Η.ΔΙ.ΚΑ. διαλειτουργούν μεταξύ τους, ωστόσο θα πρέπει σταδιακά να προχωρήσουμε στα επόμενα βήματα, ώστε να μπορούμε στο μέλλον να προσφέρουμε στον πολίτη όχι μόνο πληροφόρηση, αλλά και υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας με βάση τα δεδομένα του.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε επίσης, επισήμανε η κ. Χρονάκη, ότι μπορεί οι γιατροί να αποτελούν αυτή τη στιγμή το εφαλτήριο για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της υγείας, ωστόσο και οι φαρμακοποιοί μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο και να συμβάλουν στην όλη προσπάθεια, με τη δημιουργία ασφαλώς του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου.
Η οργάνωση ενός ανοιχτού πλαισίου συζήτησης, η δημιουργία θεσμικά κατοχυρωμένων ομάδων εργασίας με τη συμμετοχή και τη συνέργεια όλων, συμπεριλαμβανομένης της φαρμακοβιομηχανίας, του ΕΟΦ και των φαρμακοποιών φυσικά, θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη, πρότεινε ο κ. Μπέρλερ.
Η φαρμακοβιομηχανία ασφαλώς υποστηρίζει πάντα πρωτοβουλίες που αφορούν στην καλύτερη ενημέρωση ιατρών και ασθενών, σχολίασε η κ. Χατζηδάκη. Ο ΕΟΦ, από την άλλη, έχει τις παθογένειες μιας δημόσιας υπηρεσίας, είναι, ωστόσο, επίσης ιδιαίτερα θετικός προς αυτή την κατεύθυνση και σίγουρα μπορεί να προσφέρει πολλά· παράδειγμα, η πρόσφατη έγκρισή του για την τοποθέτηση QR codes στις συσκευασίες των φαρμάκων. Επομένως, φαρμακοποιοί, εταιρείες και ΕΟΦ, έχουν όλοι διάθεση να βοηθήσουν και δηλώνουν πρόθυμοι να συμμετέχουν στην όλη προσπάθεια, συμπλήρωσε.
Βασική προϋπόθεση ασφαλώς για την επιτυχία του όλου εγχειρήματος, ανέφερε η κ. Φωτιάδου, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως είναι η εκπαίδευση των ασθενών στις ψηφιακές τεχνολογίες. Ο αριθμός εγγεγραμμένων πολιτών στην άυλη συνταγογράφηση, ασθενών που έχουν πρόσβαση στον ατομικό του φάκελο και χρηστών της MyHealth app είναι ακόμη μικρός. Βλέπουμε ότι δεν υπάρχει μεγάλη ευχέρεια στους πολίτες να διαχειρίζονται ψηφιακές εφαρμογές, τόνισε, επομένως είναι αναγκαίο να προγραμματιστούν κάποιες δράσεις για την εκπαίδευση, με έμφαση στους μεγαλύτερης ηλικίας πολίτες που δυσκολεύονται περισσότερο.