Το πλαίσιο της συνεδρίας έθεσε ο συντονιστής κ. Γιάννης Κυριόπουλος, και μίλησε για την πρόσφατη υιοθέτηση διάταξης νόμου που αφορά στο Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης με την επωνυμία «Σπύρος Δοξιάδης» και περιλαμβάνει τρία μεγάλα προγράμματα εξαιρετικής σημασίας για τον Καρκίνο, τρεις περιοχές που έχουν ιδιαίτερη ιατρική, επιδημιολογική και κοινωνική σημασία.
Ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας Υπουργείου Υγείας Καθηγητής κ. Παναγιώτης Πρεζεράκος ξεκίνησε την ομιλία του λέγοντας ότι το πρόγραμμα του Προσυμπτωματικού Ελέγχου για τον Καρκίνο «Σπύρος Δοξιάδης» περιλήφθηκε στην ψήφιση του σχετικού νομοσχεδίου, βγάζοντας την Ελλάδα από τις ελάχιστες χώρες του βορείου ημισφαιρίου που δεν έχουν οργανωμένο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου.
Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε τον Μάρτιο του 2020, ακριβώς στην αρχή της πανδημίας, ανατρέποντας τον σχεδιασμό, και στρέφοντας την προσοχή της ηγεσίας της δημόσιας υγείας στη διαχείριση της πανδημίας. Αν και ο χρόνος που αφιερώθηκε σε αυτό ήταν λίγος, το νομοσχέδιο καταρτίστηκε και παρουσιάστηκε στο Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής, όπου αναλύθηκε το 5ετές Εθνικό Σχέδιο Δράσεων Δημόσιας Υγείας 2021-2025.
Πρώτο μεγάλο θέμα σχετικά με το πρόγραμμα είναι η αναζήτηση πόρων χρηματοδότησης του φιλόδοξου αυτού σχεδίου δράσεων Δημόσιας Υγείας, ειδικότερα από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων και από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, από το ΕΣΠΑ 2014-2021 και από επόμενο ΕΣΠΑ 2021-2027.
Το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης «Σπύρος Δοξιάδης» έχει 4 άξονες, είπε ο κ. Πρεζεράκος: πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς πρόληψης, εκσυγχρονισμού και μεταρρύθμισης του Συστήματος Δημόσιας Υγείας. Η πρόληψη είναι ο φτωχός συγγενής του συστήματος δημόσιας υγείας, είπε ο ομιλητής, καθώς το όλο σύστημα είναι «νοσοκομειοκεντρικό», και ενώ επιχειρείται εδώ και αρκετά χρόνια η αναβάθμισή του, ο χαρακτήρας του αυτός παραμένει.
Η χρηματοδότηση του προγράμματος «Σπύρος Δοξιάδης» προκύπτει από το Ταμείο Ανάκαμψης και βρίσκεται ήδη στα ταμεία της χώρας, και το 100% του κόστους των προληπτικών εξετάσεων θα καλυφθεί από τη χρηματοδότηση της Ε.Ε. Τα ποσά έχουν αποσταλεί προς έγκριση, έχουν τεθεί προτεραιότητες έτσι ώστε να μεταφέρονται τα ανάλογα ποσά στους ανάλογους άξονες, διευκρίνισε ο κ. Πρεζεράκος. Σχολίασε πως η γνωστή γραφειοκρατία του δημοσίου τομέα αποτελεί το μόνο αρνητικό σημείο για τη διαχείριση του προγράμματος στο πλαίσιο των διαδικασιών χρηματοδότησης και ελέγχου από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Ο νόμος 4675, πέραν της νομοθέτησης του Προγράμματος «Σπύρος Δοξιάδης», προέβλεπε την δημιουργία κάποιων συλλογικών οργάνων με κορυφαίο την Επιτροπή Δημόσιας Υγείας, ένα πολυμελές συλλογικό όργανο που αποτελείται από έγκριτους επιστήμονες, εκπροσώπους φορέων της δημόσιας υγείας, αλλά και ενώσεις ασθενών.
Η διαχείριση του προγράμματος γίνεται από τις Βρυξέλλες, με συμβολή επιστημόνων διεθνούς επιπέδου, οι οποίοι έχουν καταγράψει την κατάσταση της δημόσιας υγείας της χώρας και τα προβλήματα λειτουργίας, αποτυπώνοντας μια ζοφερή εικόνα, είπε ο ομιλητής. Διαμορφώθηκαν βάσει των παραπάνω τα παραδοτέα λειτουργικής και οργανωτικής αναδιαμόρφωσης των υπηρεσιών δημόσιας υγείας.
Στρατηγικός στόχος του προγράμματος είναι η ύπαρξη συνάφειας με το flagship 4 για την επίτευξη προληπτικών εξετάσεων για τον καρκίνο στο 90% του πληθυσμού που το δικαιούται. Ο παραπάνω στόχος αφορά προληπτικές εξετάσεις σε ορισμένους τύπους καρκίνου, που η κάθε χώρα αποφασίζει, και φαίνεται εφικτός για την Ελλάδα, καθώς πάνω από το 90% του πληθυσμού διαθέτει ΑΜΚΑ.
Ο κ. Πρεζεράκος αναφέρθηκε ειδικότερα στην υλοποίηση του Προγράμματος Προσυμπτωματικού Ελέγχου για τον καρκίνο του μαστού, το οποίο περιλαμβάνει συγκεκριμένα στάδια: εισήγηση της ΕΕΔΥ και ΚΥΑ για τους όρους συμμετοχής των γυναικών στο πρόγραμμα, τον προσδιορισμό των φορέων που το υλοποιούν, την επικαιροποίηση του προγράμματος ανά τακτά διαστήματα, και τον καθορισμό του επιπέδου αποδεκτής συμμετοχής στο πρόγραμμα. Τέλος, η εφαρμογή του προγράμματος έγκειται στη συνεχή παρακολούθησή του και στη δημιουργία βάσης δεδομένων της χώρας, για την υποστήριξη του ψηφιακού ιατρικού φακέλου των ασθενών.
Στόχος, είπε ο ομιλητής, είναι η σύνταξη των κατευθυντήριων γραμμών για άτομα τα οποία νοσούν, η οργάνωση των δομών υγείας που θα πρέπει να υποδεχτούν το κύμα νοσούντων που βρέθηκαν λόγω του screening και είναι πέραν της αναμενόμενης ροής ασθενών. Για ένα διάστημα αυξάνεται ο επιπολασμός, εξήγησε ο κ. Πρεζεράκος, ο οποίος αναμένεται να εξισορροπηθεί σε μερικά χρόνια.
Ο κ. Κυριόπουλος ευχαρίστησε τον Γενικό Γραμματέα για την περιεκτική, αλλά πλήρη έκθεση του σχεδίου «Σπύρος Δοξιάδης» που οδηγεί στη συνειδητοποίηση ότι και οι κλινικοί γιατροί αλλά και οι λειτουργοί της Δημόσιας Υγείας έχουν πολλή δουλειά για την υλοποίησή του. Δεν πρόκειται απλώς για εξετάσεις, δεν καταγράφονται μόνο τα δεδομένα, αλλά πρόκειται για ένα πρόγραμμα με συγκεκριμένο επιτελείο για την παρέμβαση στην πορεία του προγράμματος, με στόχο την μεγιστοποίηση της ωφέλειας του. Είναι πολύ καλή η στιγμή για το σύστημα Δημόσιας Υγείας, είπε ο καθηγητής, και εξέφρασε την ευχή όλοι να συμβάλουν, να το εμπλουτίσουν και να το υποστηρίξουν.
Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο κ. Θεόδωρος Σεργεντάνης, Δρ Επιδημιολογίας, της Ιατρικής Σχολής Ε.Κ.Π.Α. για να μιλήσει με θέμα τον «Πληθυσμιακό προσυμπτωματικό έλεγχο (screening) για τον καρκίνο στην Ελλάδα και συγκριτική θεώρηση με τις διεθνείς πρακτικές».
Ο κ. Σεργεντάνης αναφέρθηκε σε δύο πρόσφατες μελέτες για τα οφέλη του προσυμπτωματικού ελέγχου: πρώτον, στη μελέτη της ομάδας που έδειξε ότι το screening είναι εξαιρετικά ωφέλιμο, καθώς ελαττώνει κατά 50% τη θνησιμότητα από τον καρκίνο του μαστού, η οποία μάλιστα βραβεύθηκε από το περιοδικό Radiology της Αμερικανικής Εταιρίας Ακτινολογίας. Δεύτερον, σε μελέτη από το πανεπιστήμιο της Ουψάλα, που διενεργήθηκε σε 550.000 γυναίκες που παρακολουθήθηκαν επί 24 χρόνια, η οποία καταδεικνύει την κατά 50% ελάττωση της θνησιμότητας, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου να μην χαθεί ούτε μία εξέταση screening.
Κατόπιν, ο κ. Σεργεντάνης ανέφερε στοιχεία εμφάνισης και θνησιμότητας ανά φύλο για διάφορες μορφές καρκίνου, για παράδειγμα, σύμφωνα με τα δεδομένα μία στις 8 γυναίκες θα αναπτύξει καρκίνο του μαστού, ενώ μία στις 38 θα πεθάνει από αυτόν. Η σημασία του screening είναι μεγάλη, τόνισε, δεδομένου ότι η θεραπευτική, παρά τις πολύ μεγάλες προόδους, έχει όρια ως καταδεικνύεται από τις χρονικές μεταβολές της 5ετούς επιβίωσης.
Στην Ελλάδα, συνέχισε ο ομιλητής, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, στους άνδρες εμφανίζεται πρώτος ο καρκίνος του πνεύμονος, ακολουθεί ο καρκίνος του προστάτου και έπειτα ο καρκίνος της ουροδόχου κύστεως. Στις γυναίκες ο καρκίνος του μαστού ακολουθείται από τον καρκίνο του παχέος εντέρου, του πνεύμονος, του ενδομητρίου κι έπειτα του παγκρέατος. Σε διάφορες δυτικοευρωπαϊκές χώρες ο καρκίνος εκτοπίζει τους θανάτους από τα καρδιαγγειακά νοσήματα, γεγονός που δείχνει ότι πρόκειται για ένα ζήτημα μείζονος και ολοένα αυξανόμενης σημασίας για τη δημόσια υγεία.
Η βελτιωμένη ιατρική περίθαλψη και οι πολιτικές δημόσιας υγείας, τόνισε ο κ. Σεργεντάνης, έχουν οδηγήσει σε μείωση και στον έλεγχο λοιμωδών νοσημάτων που αποτελούσαν τα βασικά αίτια θανάτου στο παρελθόν. Επιπλέον, η διαχρονική αύξηση του προσδόκιμου ζωής και η αύξηση του ποσοστού γήρανσης του πληθυσμού καθιστούν τον καρκίνο μείζον πρόβλημα της δημόσιας υγείας, δεδομένου ότι είναι συχνότερος σε μεγαλύτερες ηλικίες. Σύμφωνα με δημοσίευση της AACR, η αύξηση του καρκίνου, αλλά και του αριθμού των θανάτων έως το 2035 είναι σαφής, πρόσθεσε.
Όσον αφορά την πρόληψη, η πρωτογενής πρόληψη είναι ωφέλιμη πάνω από το 50% σύμφωνα με μελέτες, ανέφερε ο ομιλητής. Το καλύτερο παράδειγμα αποτελεί η διακοπή του καπνίσματος, με την οποία επιτυγχάνεται μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου κατά το 1/3. Αντίστοιχα, η άσκηση και σωματική δραστηριότητα, η υιοθέτηση υγιεινού τρόπου διατροφής και διαβίωσης, η μείωση του αλκοόλ και του βάρους μειώνουν τα ποσοστά εμφάνισης καρκίνου.
Η δευτερογενής πρόληψη είναι ιδιαιτέρως σημαντική, όταν εφαρμόζεται το screening, και παρότι, όπως προειδοποίησε ο προηγούμενος ομιλητής, τα περιστατικά αρχικά αυξάνονται, ομαλοποιούνται προς τα κάτω αργότερα. Κι αυτό, πρόσθεσε, φαίνεται και στον καρκίνο του μαστού και στον καρκίνο του προστάτη.
Τα προγράμματα screening γίνονται σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες, ενώ η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Σλοβακία δεν διαθέτουν τέτοιο πρόγραμμα, επισήμανε ο κ. Σεργεντάνης. Έτσι, οι χώρες που διαθέτουν προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου παρακολουθούν γυναίκες σε ένα μεγάλο εύρος ηλικίας, έχουν στοιχεία που λείπουν από τη χώρα μας μέχρι τώρα, για έναν τόσο σημαντικό καρκίνο όπως είναι αυτός του μαστού. Εν κατακλείδι, και αποδεδειγμένα -τόνισε ο ομιλητής- το screening μειώνει τη θνησιμότητα και τη νοσηρότητα, βελτιώνει την αποτελεσματικότητα της χημειοθεραπείας, εν γένει συντείνει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.
Αν δούμε το προφίλ υγείας στην Ελλάδα, πρόσθεσε ο ομιλητής, προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο δεν είναι συστηματικός και η προσφυγή σε αυτόν επηρεάζεται από το μορφωτικό και το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο. Ελλείψει οργανωμένων προγραμμάτων οδηγούμαστε σε ανισότητες σε επίπεδο προληπτικού ελέγχου. Οι θεραπεύσιμοι καρκίνοι (μαστού, τραχήλου) αντιπροσωπεύουν το 25% των θανάτων από θεραπεύσιμες αιτίες. Τίθεται, επομένως, ζήτημα ισότιμης πρόσβασης στο σύστημα υγείας κατέληξε ο κ. Σεργεντάνης.
Η δημιουργία του Εθνικού Μητρώου Καρκίνου, συμπλήρωσε ο ομιλητής, θα πρέπει να γίνει άμεση προτεραιότητα, καθώς έτσι θα συλλέγονται αξιόπιστα στοιχεία, θα καταγράφονται τα δεδομένα, θα ελέγχονται τα επόμενα βήματα στην παρακολούθηση. Στην Ελλάδα, έχουν γίνει αποσπασματικές προσπάθειες στο παρελθόν, οι οποίες δεν μπορούν να γεμίσουν το κενό του προγράμματος πρόληψης που σε άλλες χώρες «τρέχει» εδώ και δεκαετίες.
Το Δημόσιο σύστημα Υγείας σε συνεργασία με οργανώσεις ασθενών, μεταξύ άλλων, πρέπει να βοηθήσουν το κοινό να εμπιστευτεί το screening, υποστήριξε ο ομιλητής. Ωστόσο, εμπόδια στην πρόληψη αποτελούν οι αναμονές ετών για κολονοσκοπήσεις, γαστροσκοπήσεις και ανάλογες εξετάσεις.
Καταλήγοντας, ο κ. Σεργεντάνης σχολίασε πως η διετής εμπειρία της πανδημίας, μείωσε ακόμη περισσότερο τις εξετάσεις screening και μένει να δούμε στο μέλλον πώς επηρεάστηκε η θνητότητα. Περιμένουμε τις εξελίξεις αναφορικά με το σχέδιο πρόληψης, το Εθνικό Μητρώο Καρκίνου, που είναι ύψιστης σημασίας, συμμαχίες του δημοσίου με διάφορους φορείς, αλλά και καλλιέργεια της κοινωνικής εμπιστοσύνης.
Την επόμενη ομιλία απηύθυνε ο Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Α.Π.Θ., Πρόεδρος της Ελληνικής HPV Εταιρείας Θεόδωρος Αγοραστός, η συμβολή του οποίου στο θέμα του προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου είναι εξαιρετική όλα αυτά τα χρόνια. Ο κ. Αγοραστός, πρωτοστατεί στη συμμαχία για την αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στην οποία μετέχουν 125 επιστημονικοί φορείς, κι η προσπάθεια του εστιάζεται στην εισαγωγή του HPV DNA test, νέας τεχνολογίας με καλύτερη σχέση κόστους – χρησιμότητας, αλλά και εξοικονομήσεις από τις δαπάνες υγείας. Επίσης, πρωτοστατεί στον εμβολιασμό κατά του HPV των κοριτσιών, γυναικών και των αγοριών αν οι συνθήκες το επιτρέψουν, πρόσθεσε ο κ. Κυριόπουλος στην εισαγωγή του.
Ο κ. Αγοραστός, ξεκινώντας την ομιλία του, ανέφερε τα λόγια του γενικού διευθυντή του Π.Ο.Υ., ο οποίος δήλωσε ότι είναι η πρώτη φορά που μπορεί η διεθνής ιατρική κοινότητα να εξαλείψει εντελώς έναν καρκίνο. Επιπλέον, ο HPV, δεν προκαλεί μόνο τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας αλλά και έξι ακόμη διαφορετικούς καρκίνους σε άνδρες και γυναίκες, ενώ με τον ιό αυτό σχετίζονται το 5-7% των καρκίνων.
Σύμφωνα με δημοσιευμένα στοιχεία του Π.Ο.Υ., είπε ο κ. Αγοραστός, η Ελλάδα τα τελευταία 30-40 χρόνια παρουσιάζει στασιμότητα στη θνησιμότητα, γεγονός που δείχνει ότι η πρακτική που εφαρμόζουμε δεν είναι αποτελεσματική. Όσον αφορά στην εναρμόνιση προς τις συστάσεις των διεθνών οργανισμών, η Ελλάδα βρίσκεται μόλις στη μέση, ενώ θα μπορούσε να τα καταφέρει καλύτερα, επισήμανε ο ομιλητής. Το 2025 προμηνύεται οι καρκίνοι του τραχήλου της μήτρας να είναι περισσότεροι από ό,τι σήμερα, συμπλήρωσε.
Από το 1970, έχουμε στη διάθεσή μας δύο πρωτοποριακά όπλα από τον Γερμανό καθηγητή που συνέδεσε την παρουσία του ιού των θηλωμάτων HPV με την καρκινογένεση στον πρωκτό, στο αιδοίο και στο στόμα, και τα όπλα αυτά είναι το εμβόλιο HPV, το πρώτο εμβόλιο κατά του καρκίνου, και το HPV DNA test, το πρώτο μοριακό τεστ για τον πληθυσμό.
Τον Μάιο 2018, ο Γενικός Διευθυντής του Π.Ο.Υ. έκανε έκκληση προς όλες τις χώρες του οργανισμού (194) να ακολουθήσουν την στρατηγική που προτείνει, σύμφωνα με την οποία μπορεί να εξαλειφθεί ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως, εντός 100 ετών, αν η στρατηγική αυτή τηρηθεί για την επόμενη δεκαετία. Πρόκειται για τη στρατηγική 90%, 70%, 90%, που σημαίνει:
- Τα επόμενα 30 χρόνια να εμβολιαστεί το 90% των κοριτσιών <15 ετών
- Το 70% των γυναικών 35 και 45 ετών να έχουν κάνει το HPV DNA test
- Το 90% των γυναικών που έχουν προσβληθεί ή έχουν προκαρκινικές αλλοιώσεις να κάνουν τη σωστή θεραπεία.
Αν λοιπόν, επισήμανε ο κ. Αγοραστός, εντός των επόμενων 10 ετών επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, τότε η ανθρωπότητα πλησιάζει στην εξάλειψη αυτών των καρκίνων τις επόμενες 10ετίες. Οι παραπάνω στρατηγικές έχουν ελεγχθεί ως προς την οικονομική αποτελεσματικότητα και την εξοικονόμηση πόρων, πρόσθεσε.
Παγκόσμιοι φορείς συστρατεύονται με τον Π.Ο.Υ. και επισημαίνουν ότι κάθε χώρα μπορεί να εξαλείψει τον HPV αν ακολουθήσει τις ακόλουθες τέσσερις οδηγίες: να εμβολιάσει τον πληθυσμό ανεξαρτήτως φύλου, να διενεργεί HPV DNA test σε τακτά διαστήματα, αντί του τεστ PAP, να χορηγεί θεραπεία κατάλληλη για τον καρκίνο που οφείλεται στον HPV και να ενημερώσει τον πληθυσμό για τις συνέπειες του HPV. Το 2021 ανακοινώθηκε πρόγραμμα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που επαναλαμβάνει τις 3 οδηγίες του Π.Ο.Υ. για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
Μελέτες από χώρες όπως η Σουηδία και η Μ. Βρετανία αποδεικνύουν μείωση έως και 90% στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας χάρη στον εμβολιασμό του 90% κοριτσιών και γυναικών. Επίσης, στοιχεία από την Ολλανδία δείχνουν ότι τα οφέλη από το μοριακό τεστ είναι σαφώς μεγαλύτερα από αυτά του τεστ ΠΑΠ, ενώ φαίνεται ότι ο συνδυασμός των 2 τεστ δεν αποδίδει περισσότερο. Αντίθετα, ο συνδυασμός εμβολιασμού και μοριακού HPV DNA test προσφέρει συγκλονιστική προστασία έως και 98%, υπογράμμισε ο κ. Αγοραστός.
Τα στοιχεία για την Ελλάδα, σχολίασε ο ομιλητής, δείχνουν ότι η ενημέρωση είναι ανεπαρκής, ο εμβολιασμός χαμηλός <45% -ποσοστό που η πανδημία τείνει να μειώσει σε 35-40. Δεν αρκεί να εντάξει μια χώρα τον εμβολιασμό, αλλά σημαντική είναι η εμβολιαστική κάλυψη που θα επιτύχει, παρατήρησε.
Ο προσυμπτωματικός έλεγχος στη χώρα μας είναι ανεπαρκής, γίνεται μόνο ευκαιριακό screening από το 2017, και η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που δεν έχει να δείξει πρόοδο στον προσυμπτωματικό έλεγχο. Ωστόσο, από 1/11/2018 ορίζεται νομοθετικά, για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, η διενέργεια τεστ ΠΑΠ κάθε χρόνο από την έναρξη της σεξουαλικής ζωής ή κάθε 5 χρόνια μοριακό HPV DNA test, από τα 21 έως τα 60 έτη. Είναι θεσμοθετημένο, όμως δεν εφαρμόζεται, παρατήρησε ο κ. Αγοραστός. Επίσης, με βάση τα αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης στον Ελλαδικό χώρο, αποδεικνύεται η οικονομική αποτελεσματικότητα του προσυμπτωματικού ελέγχου. Για τους λόγους αυτούς, υποβλήθηκε αίτημα στην ελληνική πολιτεία από 125 φορείς να εναρμονιστεί με τις παγκόσμιες οδηγίες. Το αίτημα αφορά στον εμβολιασμό με επέκταση στα αγόρια, ευρύτερη ενημέρωσης και επέκταση του εμβολιασμού σε άτομα >18 ετών, χωρίς να ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου με έξοδα του εμβολιαζόμενου.
Κλείνοντας την ομιλία του, ο κ. Αγοραστός παρουσίασε την εικόνα που θα έχει στο μέλλον ο εμβολιασμός έναντι του HPV, που θα πρέπει να ξεκινά από την ηλικία των 9-11 ετών και να συνεχίζεται πλέον έως και τα 45 έτη. Επιπλέον, θα προβλέπονται μοριακά τεστ μεταξύ 25 και 69 ετών, ανά 5ετία. Με 7 μοριακά τεστ στη ζωή μιας γυναίκας η πρόληψη καλύπτεται, επισήμανε. Πολλές χώρες ενέταξαν τα βήματα αυτά στον προγραμματισμό του προσυμπτωματικού ελέγχου και θα εξαλείψουν τον ιό σε κάποια χρόνια. «Το 90-70-90 είναι στόχος που μπορούμε να πετύχουμε. Το ερώτημα είναι -είπε ο κ. Αγοραστός- η Ελλάδα πού θέλουμε να είναι; Έχουμε τα μέσα, χρειάζεται η εφαρμογή τους», κατέληξε.
Ως επίλογο στην ομιλία του κ. Αγοραστού, ο κ. Κυριόπουλος σχολίασε ότι είναι προφανές πως χρειάζεται ισχυρή πολιτική δέσμευση, και επισήμανε ότι ο δρόμος αυτός έχει ανοίξει. Ταυτόχρονα απαιτείται τεκμηριωμένη εκπαίδευση, κινητοποίηση των επαγγελματιών υγείας, των γιατρών πρώτης επαφής ώστε αυτό το εγχείρημα, εντασσόμενο στο πρόγραμμα «Σπύρος Δοξιάδης» να έχει αποτελέσματα είναι εφικτά, όπως η διεθνής κοινότητα κι οι διεθνείς οργανισμοί έχουν αναφέρει.
Τελευταίος έλαβε τον λόγο ο κ. Βασίλης Μπαρμπούνης, Παθολόγος-Ογκολόγος, Διευθυντής Γ’ Ογκολογικής Κλινικής, Νοσοκομείο Metropolitan, ο οποίος προσέγγισε το θέμα από την πλευρά της ειδικότητάς του, ως ογκολόγος.
Ο ομιλητής περιέγραψε εν συντομία τα χαρακτηριστικά της πρωτογενούς πρόληψης (δηλαδή, όλα τα μέτρα για να μην εμφανιστεί η πάθηση), της δευτερογενούς (που αφορά την έγκαιρη διάγνωση της πάθησης, εστιάζεται στην καταστολή των παθογενετικών μηχανισμών και στη μη εμφάνιση των κλινικών εκδηλώσεων της πάθησης) και τέλος, της τριτογενούς πρόληψης, η οποία προσπαθεί να μειώσει επιπλοκές και τη σοβαρότητα των συνεπειών της πάθησης.
Στην δευτερογενή πρόληψη ο προσυμπτωματικός έλεγχος γίνεται στον υγιή πληθυσμό, επισήμανε ο κ. Μπαρμπούνης, ώστε να εντοπίζονται τα άτομα που πάσχουν, χωρίς να το γνωρίζουν και εφαρμόζεται στις περιπτώσεις που η πρώιμη διάγνωση της νόσου βοηθά στη θεραπεία ή στην καταστολή της. Ειδικότερα στον καρκίνο του μαστού, καθώς η επιβίωση είναι ανάλογη του σταδίου στο οποίο βρίσκεται, η μαστογραφία και ο υπέρηχος έχουν μειώσει σημαντικά τη θνησιμότητα, με προϋπόθεση να γίνει πρώιμη διάγνωση και συμπληρωματικές θεραπείες, συμπλήρωσε.
Στη χώρα μας ο καρκίνος όλων των ηλικιών, φύλων και ειδών αναμένεται να αυξάνεται μέχρι το 2040 χωρίς καμία κάμψη. Ωστόσο, στοιχεία από τις ΗΠΑ αναφέρουν ότι εκταμιεύονται 87,8 δισεκατομμύρια από τον προϋπολογισμό της δημόσιας υγείας για θεραπείες του καρκίνου και ό,τι σχετίζεται με αυτόν. Εξετάζοντας τις πηγές χρηματοδότησης των θεραπειών, το μεγαλύτερο ποσοστό προέρχεται είτε από το δημόσιο είτε από ιδιωτικούς φορείς, αλλά και η δαπάνη «out-of-pocket» δεν είναι ευκαταφρόνητη. Από τις δαπάνες αυτές, 12% θα δοθούν στα φάρμακα, ενώ για τη νοσηλεία δίνεται η μερίδα του λέοντος, κοντά στο 85%.
Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης «Σπύρος Δοξιάδης» αφορά στον καρκίνο του μαστού, του τραχήλου μήτρας και του παχέος εντέρου και με βάση το Σχέδιο αυξάνεται το ποσοστό υλοποίησης διαγνωστικών εξετάσεων και η διενέργεια δωρεάν προληπτικών εξετάσεων, σε διάφορες ηλικιακές ομάδες και επίπεδα. Το Πενταετές Σχέδιο Δημόσιας Υγείας 2021-2025, Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης «Σπύρος Δοξιάδης» δείχνει ότι και στη χώρα μας αρχίζουν τα πράγματα να βελτιώνονται, σχολίασε ο κ. Μπαρμπούνης.
Στη συνέχεια ο ομιλητής παρέθεσε τους στρατηγικούς στόχους του εθνικού προγράμματος πρόληψης, που είναι:
- Η πρωτογενής πρόληψη, δηλ. οι ενέργειες που στοχεύουν στην μείωση της συχνότητας νοσημάτων, αναπηριών ή βλαβών πριν την εμφάνιση τους
- Σε επίπεδο δευτερογενούς πρόληψης, οι παρεμβάσεις πρώιμης ανίχνευσης υπάρχουσας, αλλά όχι κλινικά ορατής νόσου
- Η τριτογενής πρόληψη, με παρεμβάσεις που στοχεύουν στην πρόληψη της ανικανότητας, της αποκατάστασης των βλαβών, η πρόληψη υποτροπών με στόχο την βελτίωση της λειτουργικής ικανότητας, της ποιότητας ζωής και του προσδόκιμου επιβίωσης.
- Ο λειτουργικός εκσυγχρονισμός του συστήματος Δημόσιας Υγείας
Επί του πρακτέου, είπε ο ομιλητής, στη δευτερογενή πρόληψη ορίζεται σαφέστερα η διενέργεια δωρεάν εξετάσεων για τους καρκίνους μαστού, τραχήλου μήτρας και παχέος εντέρου, ανά ηλικιακή ομάδα με συγκεκριμένη συχνότητα.
«Κάτι κινείται», είπε χαρακτηριστικά ο κ Μπαρμπούνης, η επιστήμη προχωρά και έχουμε στη διάθεσή μας στοιχεία για την κληρονομική και για την οικογενή προδιάθεση, καθώς και πολλά γονίδια που δημιουργούν κληρονομούμενα σύνδρομα. Παρατήρησε πως πρέπει να οργανωθεί η μέθοδος ανίχνευσης αυτών των μεταλλάξεων, όπως προσδιορίζεται το DNA του HPV, για να γίνεται δυνατή η έγκαιρη πρόβλεψη της εξέλιξής του. Αν και είναι αδύνατον να ελεγχθεί όλος ο πληθυσμός, υπάρχουν μοντέλα που κατευθύνουν τον έλεγχο, είπε. Ο ομιλητής επισήμανε ότι όλα τα παραπάνω αποτελούν δείγματα της ταχείας εξέλιξης της επιστήμης, ωστόσο στη χώρα μας υπάρχει κίνδυνος να χαθεί ο βηματισμός και οι εξελίξεις να ξεφύγουν.
Ο κ. Μπαρμπούνης επισήμανε μια σειρά από αποτυχίες στη διαχείριση της πρόληψης του καρκίνου μέχρι σήμερα στη χώρα, που οφείλονται στην περιπλοκότητα των απαραίτητων συστημάτων, και βέβαια στη γραφειοκρατία. Υπάρχει τεχνογνωσία στον διεθνή χώρο από την οποία μπορούμε να επωφεληθούμε, αλλά χρειάζεται και η συνεργασία μεταξύ ρυθμιστικών αρχών της πολιτείας, του ιδιωτικού τομέα, των ογκολογικών κέντρων και αντικαρκινικών νοσοκομείων, της φαρμακοβιομηχανίας, των συλλόγων ασθενών και των επιστημονικών φορέων.
Αναφέροντας μια σειρά ενεργειών ή δράσεων που δεν έχουν υλοποιηθεί, ο κ. Μπαρμπούνης προέτρεψε να εστιαστεί η προσοχή σε αυτές, με πρώτο παράδειγμα το Εθνικό Ινστιτούτο Νεοπλασιών που έχει νομοθετηθεί από το 2019, αλλά δεν έχει προχωρήσει. Άλλες εκκρεμότητες περιλαμβάνουν τον ηλεκτρονικό φάκελο ογκολογικού ασθενή, ο καθορισμός της συνταγογράφησης με βάση τα διαγνωστικά και θεραπευτικά πρωτόκολλα, η αποζημίωση βιοδεικτών, η επίλυση του προβλήματος της καθυστερημένης εισόδου καινοτόμων φαρμάκων, η υιοθέτηση οργανωμένου προγράμματος πρόληψης και screening, η ανακουφιστική φροντίδα, μεταξύ άλλων.
Συνοψίζοντας, ο ομιλητής απαρίθμησε επιτακτικές ανάγκες για τη σύσταση του Εθνικού Ινστιτούτου Νεοπλασιών, όπως ο συντονισμός, η ενσωμάτωση όλων των φορέων, η αδρή επιχορήγηση, δημόσιες ετήσιες αναφορές και αξιολόγηση από ανεξάρτητο φορέα.
Τέλος, ο κ. Μπαρμπούνης κατέθεσε συγκεκριμένες προτάσεις για τις επόμενες ενέργειες, όπως σύσταση ευέλικτης προπαρασκευαστικής ομάδας αφοσιωμένων ιατρών και ειδικών οικονομικών δημόσιας υγείας, συμμετοχή του ΕΟΦ και της επιτροπής βιοηθικής στο ΔΣ του Ινστιτούτου, συμμετοχή επιστημόνων από το εξωτερικό και πρόσληψη ικανού αριθμού επιστημονικού προσωπικού, κατάρτιση προϋπολογισμού, υποβολή χρηματοδότησης στο Νέο Ευρωπαϊκό Σχέδιο δράσης για τον καρκίνο, συμμετοχή ιδρυμάτων κοινής ωφέλειας.
«Πρέπει όλοι να αναλάβουμε την ευθύνη που μας αναλογεί για να σταματήσουμε να είμαστε οι παρίες της Ευρώπης», κατέληξε ο κ. Μπαρμπούνης.
